● مقدمه

روزانه افراد مختلفی به یک آرایشگاه مراجعه می‌نمایند که معمولاً برای بیشتر آنها از یک سری وسایل آرایش استفاده می‌شود در صورتی که یکی از مشتریان آرایشگاه دچار بیماری‌های قابل انتقال در این مکان باشد، می‌تواند از این طریق دیگران را مبتلا نماید. این قبیل بیماری‌ها معمولاً پنهان می‌باشند و حتی ممکن است فرد مبتلا از آن بی‌اطلاع باشد به همین دلیل ضرورت دارد، آرایشگر در صورت مشاهده آثاری از آن شخص را آگاه نماید و به وی توصیه کند تا به پزشک مراجعه نماید.

● بیماری‌های قابل انتقال در آرایشگاه‌ها

این قبیل بیماری‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم‌بندی نمود :

۱) بیماری‌های خونی

۲) بیماری‌های پوستی

بیماری‌های خونی عبارتند از بیماری‌هایی که از طریق خون (حتی به مقدار اندک) و خراش‌های پوستی از فرد مبتلا به فرد سالم منتقل می‌شوند. بیماری‌‌های خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که توسط وسایل مورد استفاده در آرایشگاه‌ها (مانند تیغ و قیچی) و هر نوع وسیله‌ای که می‌تواند پوست را خراش دهد و یا سوراخ کند منتقل می‌شوند. بیماری‌های پوستی مانند بیماری‌های قارچی و جوش‌های پوستی توسط وسایلی مانند شانه – برس– پیش‌بند و حوله آلوده منتقل می‌شوند. از مهم‌ترین قارچ‌های پوستی، قارچ کچلی می‌باشد.

● پیشگیری

به منظور پیشگیری از انتقال کلیه بیماری‌های خونی و پوستی قابل انتقال در آرایشگاه‌ها، بهترین شیوه، استفاده از وسایل اختصاصی برای هر مشتری می‌باشد. بنابراین لازم است که متصدیان آرایشگاه‌ها از مشتریان خود بخواهند که وسایل آرایشی اختصاصی را همراه بیاورند. این وسایل شامل قیچی– شانه– برس– پیش‌بند– حوله – تیغ و دسته تیغ و ماشین اصلاح و... می‌باشد.

امروزه با ارتقای فرهنگ بهداشتی جامعه در برخی از آرایشگاه‌ها، وسایل اختصاصی هر فرد نگهداری می‌شود و با شماره‌گذاری روی کیف یا کیسه پلاستیکی حاوی وسایل و تهیه دفتر اسامی مشتریان، هر مشتری از وسایل اختصاصی خود استفاده می‌نماید. البته در گام اول این امر اقدام مناسبی به نظر می‌رسد ولی معایبی نیز در بر دارد، از جمله این‌که مشتری وسایل خود را به همراه خود به منزل نمی‌برد تا اقداماتی مانند شستشو و ضدعفونی آنها را انجام دهد. از طرفی متصدی آرایشگاه نیز به دلیل این‌که وسایل اختصاصی است انگیزه‌ای برای این کار ندارد. همچنین در پاره‌ای از موارد مشاهده می‌شود حوله‌های مورد استفاده بدون هیچ پوششی روی یکدیگر گذاشته شده و در قفسه یا کمد نگهداری می‌شود، این موضوع باعث انتقال بیماری‌های قارچی و پوستی از یک حوله به یک حوله دیگر می‌شود. در صورتی که حوله‌ها در پوشش پلاستیکی قرار گیرند نیز به دلیل بالا بودن رطوبت داخل آن انواع قارچ‌ها و میکروب‌ها رشد می‌نمایند. بنابراین ضرورت دارد هر مشتری وسایل اختصاصی خود را پس از پایان کار به همراه ببرد و شستشو و ضدعفونی نماید.

● ضدعفونی وسایل کار

در صورت ناچار بودن آرایشگر به استفاده از وسایل مشترک، بایستی اقدامات ضدعفونی وسایل کار در حضور مشتری و قبل از شروع به کار انجام شود. آرایشگر بایستی همچنین دست‌های خود را بعد از پایان اصلاح هر مشتری و قبل از شروع کار مشتری بعدی با صابون مایع ملایم و مخصوص شستشو دهد.

برای ضدعفونی وسایل فلزی مانند قیچی و تیغه‌های ماشین اصلاح بهتر است از حرارت مستقیم استفاده شود.(حداقل به مدت زمان ۳۰ ثانیه، به طوری که وسیله مذکور کاملاً داغ شود)، چراغ الکلی وسیله مناسبی برای این کار است ولی برخی از آرایشگران ترجیح می‌دهند که یک شعله کوچک گاز، مانند شعله‌های آزمایشگاهی به طور دائم روی میز آنها روشن باشد تا مرتب از آن استفاده کنند. برای ضدعفونی وسایل پلاستیکی می‌توان از محلول رقیق‌شده ساولن و یا الکل ۷۰ درجه استفاده نمود که البته وسایل بایستی کاملاً غوطه‌ور در محلول باشند. وسایل استفاده شده برای هر مشتری بایستی در ظرفی مجزا قرار گیرد تا در اولین فرصت شستشو شده و در ظرف محلول ضدعفونی قرار گیرد. برای ضدعفونی سطح میز کار، پس از اصلاح هر مشتری بایستی الکل ۷۰ درجه به وسیله آب‌فشان روی میز پاشیده و با دستمال تمیز و مناسب پاک شود. کف محل کار نیز لازم است روزانه به وسیله مواد ضدعفونی‌کننده، مانند آب ژاول شستشو و گندزدایی شود.

● مواد آرایشی و بهداشتی

پوست و ریشه مو از سلول‌های زنده تشکیل شده‌اند که نسبت به هر نوع تحریک و مواد خارجی واکنش نشان می‌دهند. مواد آرایشی مورد استفاده می‌توانند اثرات مستقیم روی پوست و مو داشته باشند و همچنین با جذب به بافت‌های داخل بدن از طریق جریان خون به کبد و کلیه رسیده و برخی از این مواد (به ویژه مواد تقلبی) باعث آسیب‌های خطرناکی در اندام‌ها شوند. استفاده مداوم و زیاد مواد آرایشی حتی اگر از بهترین مواد استاندارد نیز باشد، فرد را دچار عوارضی مانند تیرگی و تغییر رنگ پوست، از بین رفتن شفافیت پوست و ایجاد مقدمات حساسیت می‌نماید. کرم‌های غیراستاندارد و دست‌ساز که در برخی از آرایشگاه‌ها استفاده می‌شوند، مثال خوبی از این نوع مواد است. رنگ موی تقلبی باعث تکه‌تکه شدن کراتین که پروتئین اصلی تشکیل دهنده مو است می‌گردد و در اثر استفاده مداوم باعث ریزش مو می‌شود. همچنین گاهی باعث بوجود آمدن موخوره، شکستن مو، کدورت مو، خشک شدن غدد چربی کنار موها و ایجاد حساسیت و خارش سر و گردن می‌شود.

استفاده از ریمل نامرغوب و تقلبی باعث آسیب رسیدن به پلک‌ها و ریختن مژه‌ها شده، همچنین با ورود این مواد به چشم ایجاد بیماری التهاب ملتحمه چشم می‌نماید و به قرنیه چشم نیز می‌تواند آسیب برساند، ضمن این‌که با ایجاد التهاب لبــه پلک، بـاعث

قرمزی و کلفت شدن پلک‌ها می‌گـردد. کسانی کـه بیماری‌هــای قبلی پوست با سابقه حساسیت جلدی، مخصوصاً بیماری‌های کلاژن که پوست را درگیر می‌کنند، داشته باشند در برابر اثرات مخرب این مواد آسیب پذیرترند. این مواد با تحریک سیستم ایمنی بدن بیماری‌های پنهان را شعله‌ور می‌سازند، به عنوان مثال افرادی که به بیماری "لوپوس اریتماتو" پنهان مبتلا می‌باشند حتی با یک بار مصرف مواد آرایشی تقلبی بیماری آنها شدیدتر می‌شود. امروزه با تولید بسیار زیاد مواد آرایشی، تشخیص مواد آرایشی اصلی از تقلبی به ویژه مواد ساخت خارج از کشور، مشکل شده است. سودجویان و متقلبین با ساخت برچسب‌ها و ظروف مشابه اصلی، مواد تقلبی را روانه بازار می‌نمایند که ناخالصی آنها باعث ایجاد عوارضی همچون افزایش حساسیت در مصرف‌کننده می‌شود. معمولاً این مواد قیمت کمتری نسبت به مواد اصلی دارند ولی بهترین راه تشخیص این است که مواد ساخت کارخانه‌های داخل برچسب با مشخصات کامل (پروانه ساخت و بهره‌برداری– آدرس– تاریخ تولید و انقضاء– ترکیبات) داشته باشند و مواد ساخت کشورهای خارجی نیز دارای تاریخ تولید و انقضاء، نام کشور سازنده و همچنین برچسب فارسی شماره مجوز ورود از وزارت بهداشت باشند. یادآوری می‌شود این مواد را باید از فروشگاه‌های معتبر و مطمئن تهیه نمود و ضمن رعایت شرایط نگهداری مناسب (دور از نور، حرارت و رطوبت ) و توجه به تاریخ تولید و انقضاء همان طور که گفته شد، از مصرف مداوم آنها خودداری نمود.

تخلفاتی که دخالت در امور پزشکی محسوب می‌شود

● نتیجه

استفاده از وسایل اختصاصی در آرایشگا‌ها با رعایت شرایط بهداشتی نقش به سزایی در پیشگیری از انتقال بیماری‌های مرتبط با آرایشگاه‌ها دارد. همچنین خرید مواد آرایشی از فروشگاهای معتبر و دقت در داشتن شرایط مربوطه می‌تواند از عوارض احتمالی آن بکاهد.

ممکن است در بعضی از آرایشگاه‌ها و مکان‌های فاقد مجوز لازم، اقداماتی صورت گیرد که دخالت در امور پزشکی بوده و خطراتی را برای مشتریان داشته باشد، به طور کلی تبلیغ و انجام اقداماتی که به منظور زیبایی صورت می‌گیرد و جنبه درمانی دارد و یا می‌تواند به پوست آسیب برساند، در این اماکن ممنوع است، برخی از این اقدامات عبارتنداز : الکترولیز– لیپولیز– هیدرودرمی– کوتریزاسیون پوست– کاشتن مو– پیلینگ (برداشتن قشر سطحی پوست) کارهایی مانند خالکوبی (تاتو) و حالت دادن ناخن‌های دست و پا (مانیکور و پدیکور) در صورتی که با وسایل آلوده و توسط افراد غیرمتخصص (در امور پزشکی) انجام شود، می‌تواند ضمن این‌که در برخی موارد موجب آسیب زدن به زیبایی و لطمات جبران‌ناپذیری می‌گردد، خطر بروز عفونت‌های سطحی و عمقی و همچنین انتقال بیماری‌های خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت را دربر داشته باشد که این موارد باعث شکایت به مراجع قضایی می‌شود. ¨

نام نویسنده :

مهندس یداله حاجی حیدری کارشناس بهداشت محیط و سرپرست واحد بهداشت محیط شبکه بهداشت و درمان خمینی شهر

منابع

۱- مجموعه آموزشی "بهداشت آرایشگاه‌های زنانه" از انتشارات مرکز بهداشت استان اصفهان

۲- یانگ، ان. " تهیه و ساخت فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی"، ترجمه دکتر چنگیز تقی بیگلو- مجتبی نصیری

۳- نشریات واحد بهداشت محیط

۴-. www.salamat iran.com